|
در روزگار ما به معرفت و کسب آن توجه بسياری می شود. در بيانات فرستادگان خدا، بارها و بارها نوشته های متفاوتی را در اين زمينه می بينيم. به طور مثال حضرت محمد(ص) دراین باره می فرمایند: اطلبوا العلم و لو باالصین يکی از دوازده تعليم آيين بهايی نيز تطابق دين با علم و عقل است. اگر به تاريخ حیات بشر نظر افکنيم، می بينيم که در صد و شصت سال پیش، جامعه ی علمی به سطح قابل توجّهی رسيده بود. اختراعات و اکتشافات در اوج خود بود؛ مخابرات، برق، نيروی بخار، حمل و نقل، سفرهای هوايی، روانشناسی، علم فيزيک و علم پزشکی به ناگهان متحول شد و در کشورهای مختلف دنيا فلاسفه و محققين و انديشمندان بسياری ظاهر شدند که هر کدام دريايی از دانايی را به دنيای ما آوردند. از قديم تا به امروز، آن چه که در تمام بندگان خدا- به جز عده ای معدود- يافت می شود و خصوصيت بارز جدايی انسان از ساير موجودات است، «عقل» می باشد. انسان به حکم اشرف مخلوقات بودنش، آگاهی را به مرور زمان کسب می کند و از اندوخته های ذهنی و فکری خود برای زندگی بهتر بهره می گيرد، زيرا جميع کائنات اسير طبيعت هستند مگر انسان که به ياری علم خود بر طبيعت حاکم است.
تاريخ بشر به ما نشان می دهد که انسان از ابتدا نسبت به محيط اطراف خود آگاه نبوده است. به مرور زمان و کسب مهارت ها و آگاهی های لازم، اختراعات بر روی زمين شکل گرفته است و امروز اين صنايع مشهود و اسباب موجود از نتايج علم و حکمت اوست. در اين آیین نیز به کسب علم نسبت به ساير اديان توجه بيشتری شده است، زیرا که علم به منزله جناح است از برای وجود و مرقات است از برای صعود. شايد بتوان گفت يکی از اموری که تمام افراد انسانی بايد به آن بپردازند، همين کسب علم و دانش است و نهايت نيز ندارد. همگان بايد در تحصيل کمالات ظاهره و باطنه جهد کنند. علم چيست؟ علم به دانستنی هايی اطلاق می شود که از تجربه ی مستقيم حسی به دست آمده باشد و به مرور زمان درستی و نادرستی آن به اثبات رسيده باشد. يکی از خصوصيات اصلی علم تکرار پذيری آن است . برای اثبات مدعايی بايد در چهارچوب مشخص علم عمل نمود و نکته به نکته پيش رفت تا به نتايج عالی و نهايی دست يافت؛ اما همواره تجربه و آزمايش جوابگوی پيشرفت علم نيست، بلکه ذهن و عقل بشری نيز با تفکر برتجربه های خود و استفاده از عقل خويش به اسراری دست می يابد. این سوال در ذهن وجود دارد که آیا منظور از علم تحصیل در یک رشته ی درسی خاص است؟ در امر بها هر جا که سخن از علم است، معادل انگليسی آن Knowledge ذکر شده است که همان معرفت می باشد. در حقيقت معرفت دامنه ی وسيع تری از آگاهی را در بر می گيرد و فقط به موارد علمی يا خاص اشاره نمی نمايد. در امر مبارک نيز شايد تأکيد به فراگيری علم( Science)نيست؛ بلکه دانش و معرفت و آگاهی مد نظر است. تعريفی که ما در آثار الهی می خوانيم اين است که علم کاشف روابط ضروريه منبعث از حقايق اشیا است. همچنين ذکر می شود که کنز حقيقی از برای انسان علم اوست و اوست علت عزت و نعمت و فرح و نشاط و بهجت و انبساط و همين طورعلم اعظم فضائل عالم انسانی و سبب ظهور فيض الهی است. چرا کسب علوم و معارف مهم است؟ دانش و معرفت همچون چراغی است که در دست عابر قرار می گيرد تا مسير را ببيند و راه را به درستی تشخيص دهد و يا می توان آن را به آيينه ای شبيه دانست که شکل اشيا در آن ظاهر می شود. پس بايد مردمان به کسب آگاهی بپردازند تا پيشرفت و تعالی فکری وروحیشان مهيا شود، ديگران را از علم خويش منتفع نمايند و به نوع بشر خدمت کنند. خدمتی که به وسيله ی آن عالم را اصلاح نمايند و امم را تهذيب کنند. خدمتی که به سبب آن آسايش و اتحاد احزاب مختلفه ی عالم مهيا گردد. همچنين پيشرفت های انسانی منوط به پيشرفت های علمی است. از طرفی پس از کسب علوم، افراد مشغول به انجام کار و شغلی می شوند و حاصل آن را صرف خود و ديگران می نمايند. در تاريخ اديان آن چه که بيشتراز هر چيز ديگر به بدنه و بنيان يک آيين ضربه وارد می کرده است، جهل و نادانی و به تبع آن بروز خرافات و تصورات نادرست پيروان دين الهی بوده است . شايد ديگر وقت آن فرا رسيده باشد که بشر افکار و عقايد موهوم را به کناری نهد، از تيرگی نادانی نجات يابد و به روشنايی دانايی پناه برد. در نزد حق تعالی نيز آن چه که از نادانی انسان بکاهد و بر داناييش بيفزايد، پسنديده و مقبول بوده و هست. فرد عالم و دانا صاحب بصيرت است و نماينده ی حقيقی بشريت؛ زيرا از جهان پيرامون خود اطلاع کامل دارد، دردهای بشر را درک می نمايد و به دنبال مرهمی برا ی آن ها است. زمانی علوم دنيوی مفيد خواهد بود که با علوم الهی آميخته گردد و فرد انديشمند با مطالعه ی کافی تعاليم الهی، همراه با دانش کافی از مشکلات جهان کنونی، خدماتی ارزنده به هم نوعان خويش ارائه دهد. اما هدف اصلی کسب علوم چيست؟ اين همه رنج بشر برای کسب معرفت چيست؟ همان طور که معرفت و آگاهی باعث پيشرفت و گسترش سطح فکر افراد می شود، اين تصور نيز نبايد غالب شود که هر فرد تحصيل کرده و دانشگاه رفته ای انسانی با معرفت و کمال است. علوم و فنون ظاهری بايد به دريای اعظم الهی متصل گردد تا قطرات علم عالم، به فيض الهی به اقيانوسی تبديل شود، همچنين بايد با محبت الهی قرين شود تا ثمر و نتيجه بخشد. بسياری عالمان هستند که علمشا ن اجازه نمی دهد تا واقعیات هستی را ببینند یا آن ها را بپذیرند، زیرا چنان مغرور می شوند که فقط عقاید خود را صحیح می انگارند. چه علومی؟ شايد بتوان علوم را به دو دسته ی علوم مادي و علوم الهي تقسيم نمود. علوم مادی اسرار طبيعت را کشف می کند و علوم الهی اسرار حقيقت را. پرنده ی وجود انسانی بايد هر دو دسته را فرا گيرد، زيرا تنها با يک بال پرواز نمودن غير ممکن است. تزیيد معارف در زمينه ی امری ما را با روح امر مبارک آشنا می نمايد، زيرا اين دريای عظيم الهی با جنبه های مختلفی از حيات درونی و حيات اجتماعی بشر در ارتباط است. در علوم زمينی بايد معارفی انتخاب شوند که از حرف آغاز نشوند و به حرف ختم نگردند. یعنی نباید در بند لغات و عبارات و کلمات بود، بلکه باید به کشف حقیقت پرداخت. برخی افراد با سوء تعبيرهای خود علومی مانند فلسفه و حکمت و منطق را جزو اين گونه علوم می دانند، در حالی که اين نظريه کاملاً نادرست است. در روزگار ما بسياری علوم و معارف هستند که از آن ها در جهت تخريب آسايش بشری و ايجاد مشکلات و افزون کردن بدبختی های انسان ها استفاده می شود. به نظر می رسد که آن معارف، معرفت حقيقی نيستند، زيرا مورث آسايش عالم نمی باشند و سبب غرور و ظلم و شدت و دهشت هستند. پيشرفتی حاصل نمی کنند و بر آلام مردم بی گناه می افزايند. علوم نافع، سبب پيشرفت مردمان هستند و باعث ترقی ایشان می گردد. آن چه که در اين مقاله آمد مختصری بود بر کسب علم و معارف. کوله بار اطلاعات بشری چندان اهميت ندارد، بلکه بينش انسانی برای ساخت دنيايی روحانی قابل توجه است. باشد که ببينيم و بدانيم.
|
