پلورالیسم دینی

 در تاریخ حیات آدمی دین های گوناگون به وجود آمده و ماندگار شده اند و آدمیان غالبا به سبب زندگی در یکی از فرهنگ ها و تمدن ها به یکی از این ادیان معتقد و ملتزم شده اند، به بیان دیگر دینداری اکثر مردمان علت دارد و نه دلیل، یعنی گروهی از مردمان بنا به موقعیت های تاریخی و مقتضای زمانی ؛ و نه از سر تحقیق و تفحص و از باب دلیل، دینی و مسلکی را در زندگی خود در پیش می گیرند و غالبا تا آخر حیاتشان به آن پایبند می مانند. در مواجهه با این کثرت بالفعل چهار دیدگاه منطقی مطرح می شود : نخست اینکه هیچ کدام از این ادیان ره به حقیقت ندارند و هر چه گفته اند وهم صرف و کذب محض است. از آنجا که این دیدگاه مغایر با اعتقادات اکثر مردمان است چندان محل توجه واقع نمی شود . دیدگاه دوم اعتقاد به این امر است که رستگاری، رهایی، کمال یا هر چیز دیگر که هدف نهایی دین تلقی می شود منحصرا در گرو یک دین خاص وجود دارد یا از طریق یک دین خاص به دست می آید. این نظرگاه را انحصارگرائی (Exclusivism) می نامند. در مقابل انحصارگرائی نظریه دیگری مطرح می شود که نسبتا جدید می نماید و آن عبارت است از » دست کشیدن از مدعیات انحصارگرایانه و پذیرفتن این امر که ادیان گوناگون حتی اگر پاسخ ها و واکنش های گوناگون نسبت به واقعیت الوهی باشند، همگی می توانند مایه رستگاری، رهائی یا کمال نفس پیروان خود شوند.» این نظریه توسط جان هیک مطرح شده و شکل رسمی یافته و وی آنرا کثرت گرائی (Pluralism) خوانده است و البته در این میان دیدگاه سومی نیز مطرح است که آن را می توان حد وسط دو نظریه فوق دانست و آن نظریه شمول گرائی (Inclusivism) است و بیان این مطلب است که حقیقت مطلق در گرو یک دین خاص است اما چون لطف خداوند شامل حال بندگان است، هر کسی می تواند رستگار شود حتی اگر از اصول اعتقادی و احکام دین حق چیزی نشنیده و بی خبر باشد.

خلقت به یک اشاره پدیدار گشت، بذر عشق از جانب خداوند بر زمین افشانده شد، و هستی ازآن بهره یافت. ذره، آفتاب شد؛ قطره ، نشان دریا یافت؛ تخته سنگ، به کوهی بدل گشت؛ وقلب، سلطان زمین و آسمان. بذر عشق رفته رفته در خاک دل رشدی سریع یافت و درزوایای مختلف گلستان جان رخنه نمود، و اینگونه عشق در سرای دل حاکم شد. قلمروش زیرورو شد و سرزمین پهناورش دگرگون. فرشتگان در آسمانش به پرواز درآمدند و به آوای سرمدی و نغمه های معنوی، جلوس عشق را بر سریر سلطنت به گلبانگ بلند، درود و تهنیت گفتند. مرغان در باغ جان به آواز پرداختند و بلبلان نغمه سردادند؛ و رودها و جویباران جاری شدند و زمین و آسمان رنگ تحول به خود یافت.

"آنچه هستيد شما را بهتر معرفي مي كند تا آنچه مي گوييد." ( امرسون )

هميشه مي گوييم من انسان راستگويي هستم؛ اما چند دقيقه اي نمي گذرد كه با دروغي كار را به نفع خود به پايان مي بريم. يا مي گوييم من انسان نوع دوستي هستم؛ اما با رفتار خود نشان مي دهيم كه نسبت به نابساماني هاي اين جهان و مشكلات اطراف خود اندك توجهي نمي كنيم؛ مي گوييم من انسان با گذشت و ايثارگري هستم؛ اما ثانيه اي نمي گذرد كه در يك بحث جدي با دوستمان حاضر نيستيم ذره اي كوتاه بياييم و گذشت كنيم؛  مي گوييم من انسان خوش قولي هستم اما كافيست صدم ثانيه اي بگذرد تا عكس اين گفته بر همگان ثابت شود.و..............